Veel mensen hebben een standbeeld bij het Stairway to Heaven-monument op Tenerife. Een kleinere versie is sinds eind november te zien in een duingebied bij Den Helder.

De naam Tenerife met het jaartal 1977 leeft nog bij veel mensen, vaak ook met de exacte datum: 27 maart. Op die dag vertrok de KLM-Boeing 747 PH-BUF 'Rijn' voor chartervlucht KL4805 van Schiphol naar Las Palmas de Gran Canaria. Aan boord 235 passagiers en 14 bemanningsleden. Een bomaanslag op de geplande bestemming dwong de machine om uit te wijken naar Los Rodeos, Tenerife.

Een ander vliegtuig dat om dezelfde reden noodgedwongen een tussenstop moest maken op Tenerife was de Pan-Am-Boeing 747 N736PA 'Clipper Victor' met vluchtnummer PA1736. Aan boord 378 passagiers en 16 bemanningsleden. Op het Canarische Eiland stapten nog twee Pan-Am-medewerkers in terwijl een op Tenerife woonachtige passagier uit de KLM-automaat stapte. Beide Jumbo Jets kwamen met elkaar in botsing tijdens hun vertrek naar de inmiddels heropende luchthaven van Las Palmas. Slechts 70 inzittenden, allemaal aan boord van de Pan-Am-machine, overleefden de crash. Negen van hen stierven later.

Dertig jaar na dit nog steeds dodelijkste ongeval in de luchtvaartgeschiedenis, werd op initiatief van de Tenerife Victims Relatives Foundation het International Tenerife Memorial Stairway to Heaven-monument op de Meso Mota, San Cristóbal de Laguna onthuld. 'Het gaat om een ​​sculptuur die een wenteltrap is en een wenteltrap die een sculptuur is met een spiraal als onderwerp, een symbool van oneindigheid. De praktische functie van de trap ontbreekt: de trappen zijn duidelijk niet bedoeld om op en af ​​te lopen, er is geen leuning. De achttien meter hoge sculptuur is niet wat het lijkt. Het twaalf meter hoge hek eromheen versterkt die bevinding. Het transparante hek sluit en beschermt het beeld', stelt de website over het monument. Vanaf de plek waar het zich bevindt, is de landingsbaan van het vliegveld te zien waarop de twee Jumbo's onder mistige omstandigheden met elkaar in aanvaring kwamen.

Het monument is een ontwerp van RW (Ruud) van de Wint. Hij zei ooit: 'Mensen vinden een monument mooi of lelijk, maar een monument gaat over meer. Vooral de rituele betekenis van een plek is belangrijk. Monumenten zijn vaak plaatsen van verlangen, het zijn projecties van onmacht, van de gebrokenheid van de menselijke geest en van het universele drama. Dat gaat verder dan elke vorm van esthetiek.'

Bij de onthulling van het International Tenerife Memorial-monument werd gezegd: 'Een monument dat een verlangen naar verzoening of acceptatie herbergt, kan niet nuchter genoeg zijn, omdat het echte drama niet in kunst kan worden uitgedrukt. De kunst kan alleen die subtiele referentie zijn. Even lijkt de sculptuur een oneindige beweging naar boven te maken, maar de spiraalbeweging van de treden is plotseling gestopt. Het kan gezien worden als een open einde, maar ook als een oneindige beweging. Het lijkt een onvoltooide vorm, plotseling gestopt, zoals de levens van de slachtoffers. Maar ook de trappen, zo hoog op de berg, maken minimaal contact met de hemel erboven, met de oneindige sterrenhemel, die als het ware even wordt aangeraakt.'

Leo van Wijk, destijds KLM-president, zei op de dag van de onthulling: 'Het beeld dat de berg Mesa Mata zal sieren is een plotseling eindigende wenteltrap die ook een symbool van oneindigheid wil zijn. De oneindige spiraalvormige beweging van de trap zal ons blijven herinneren aan de tragedie en het verdriet, de kwetsbaarheid van ons bestaan. Maar ik hoop van harte dat deze trap jou ook een stap verder zal helpen in het continue proces van verwerking.'

Van de Wint was zelf niet aanwezig bij de onthulling van Stairway to Heaven. De in 1942 in Den Helder geboren schilder, beeldhouwer en architect overleed een jaar eerder onverwachts in zijn geboorteplaats aan de gevolgen van een hartinfarct. Zijn twee zonen, Gijs en Ruud, zorgden ervoor dat het monument er alsnog kwam. Zo is het ook met de kleinere versie die nu te vinden is in De Nollen, een duingebied van de gemeente Den Helder. Gijs vertelt aan NH Nieuws dat zijn vader hetzelfde beeld wilde bij De Nollen.

"Hij was er al mee begonnen, maar het is er nooit van gekomen." Onder toezicht maakten de broers het kunstwerk, dat precies half zo groot is als dat op Tenerife. 'Ik noem het eigenlijk gewoon een wenteltrap', zegt Gijs tegen het Noordhollands Dagblad. 'Ik vind het een heel mooi kwetsbaar beeld. Het heeft iets poëtisch, zo'n trap die tot in de hemel reikt. En je zou het hek eromheen kunnen zien als bescherming voor die trap, maar dat je er via deuren nog steeds bij kunt.'

'Ruud van de Wint realiseerde zijn droom bij de Nollen', vertelt Ralph Keuning, directeur van het Zwolse museum De Fundatie, op de bijzondere locatie. 'De Nollen gaat over contrasten, over licht en donker, over mens en natuur, over geluid en stilte.' In een oudere uitzending van AvroTros neemt hij de kijker mee langs de verschillende kunstwerken, waaronder een schilderkunstig project dat half onder de grond verstopt zit. Terwijl hij om zich heen kijkt naar het serene blauw-witte tafereel, zegt hij: "Het is een plek alsof je heel dicht bij de hemel bent." Of Van de Wint zich ook zo de hemel voor ogen had toen hij het monument Stairway to Heaven ontwierp? Wat moet hem bewogen hebben om wat zijn zoon Gijs 'broertje' noemt te maken voor de plek waar hij zijn droom vorm gaf? Of de kunstenaar ook aan zijn eigen hemel dacht, die al snel op hem bleek te wachten?

Als ik de Cortenstalen broer zie, gaan mijn gedachten meteen naar die verschrikkelijke ramp op Tenerife. Dat hek om de wenteltrap, hoe open ook, vormt zeker een scheiding tussen de nabestaanden en degenen die hun voeten op de trappen van de Stairway to Heaven zetten. Ze bereiken kan alleen in de geest, in het licht van de herinnering zijn de deuren gesloten. Of Van de Wint destijds bewust Stairway to Heaven in de vorm van een wenteltrap heeft afgebeeld, omdat de twee neergestorte Boeing 747's nog zo'n trap hadden waarmee het bovendek bereikt kon worden? Afgezien daarvan symboliseert die wenteltrap met de vele stappen van het leven door de eeuwen heen de reis van de ziel die haar eigen weg gaat en uiteindelijk in het oneindige verdwijnt. Is daar een hemel?

Behalve bij De Nollen zijn ook op andere plekken in Nederland kunstwerken van Ruud van de Wint te vinden. Allereerst in Den Helder zelf, zowel op het terrein van Willemsoord als in de plaatselijke bibliotheek School 7. Maar ook in het beeldenpark van het Kröller – Müller Museum (Otterlo), aan Het Hooghuis (Eindhoven), aan de Rijkshogeschool IJselland – nu Saxion – (Deventer), bij Schouwburg Het Park (Hoorn) en langs diverse wegen waaronder de rotonde Kloosterveen (Assen), de A6 (Lelystad) en zowel de A28 als de A37 (Hoogeveen). Het Huis van Afgevaardigden toont zijn muurschilderingen. Ook maakte hij de plafondschilderingen in zowel Paleis Noordeinde als het gerechtsgebouw van Amsterdam.

Het laatste luchtvaartnieuws in je mailbox.

Je ontvangt nu de nieuwsbrief!