Niemand in de wereld van het waterbeheer kon het missen: professor Poldergeist was in Nederland. Simon Richter, hoogleraar Duitse Studies aan de Universiteit van Pennsylvania, reisde door ons land met een ongemakkelijke waarheid: op een dag moeten we onze polders opgeven. Historicus Adriaan Duiveman sprak met hem over het verleden en de toekomst van de Nederlandse delta.

We staan ​​voor een gesloten slagboom en stalen poorten. Op een bord ernaast staat in blokletters 'ALERT STATE'. Het Spanjaardsgat in Breda blijkt op militair terrein te staan. We bekijken daarom de monumentale muur, bastions en de waterpoort van een afstand. In 1590, tijdens de Nederlandse Opstand, trokken op deze plek 75 soldaten de stad binnen. Ze zaten verstopt in een schip met turf. Eenmaal binnen de muren openden ze de poorten voor het Nederlandse leger. Zo viel Breda, bezet door Spaanse troepen. “Zeker, turf!” Richter merkt op: "de vijand valt binnen met fossiele brandstof."

In de collegezalen van de University of Pennsylvania is Richter hoogleraar Germanistiek (Duitse taal en cultuur). Hij verschijnt op Twitter en YouTube onder een andere naam: Professor Poldergeist Professor Poldergeist

In de collegezalen van de University of Pennsylvania is Richter hoogleraar Germanistiek (Duitse taal en cultuur). Hij verschijnt op Twitter en YouTube onder een andere naam: professor Poldergeist. Als stripfiguur vertelt hij in een video over het Nederlandse waterbeheer. Hij bestrijdt onder meer de mythe dat de helft van ons land onder de zeespiegel ligt. Dat blijkt 'slechts' 26% te zijn.

Richter toert nu door het land dat hem zo fascineert. We ontmoeten elkaar in Breda om te praten over de klimaatcrisis, zeespiegelstijging en de Nederlandse aartsvijand: het water. Althans, zo zien veel Nederlanders de zee en hun rivieren. “Oceanograaf Sjoerd Groeskamp presenteerde een plan om een ​​megadijk aan te leggen”, zegt Richter als we in een café zitten. “Die dijk loopt van Noorwegen tot Schotland en van Engeland tot Frankrijk. Als je goed naar die kaarten kijkt, zie je: het is maar een muur, een fort zoals het Spanjaardsgat. Noordwest-Europa wordt een fort.”

Richter's moeder was Nederlandse, zijn vader werd geboren in Jakarta toen de stad nog Batavia heette. Richter groeide zelf op in Canada en de VS, maar zijn familiegeschiedenis ligt aan de kusten van de Noord- en Javazee. De week voor het interview ging hij op bezoek in Kampen, een oude Hanzestad aan de IJssel, waar zijn overgrootvader rector was van het plaatselijke gymnasium.

Verklaart zijn stamboom Richters fascinatie voor het Nederlandse waterbeheer? “Als kind ben ik een paar keer naar Nederland geweest. Ik zag het water toen op een rondvaart en in de grachten, maar daar dacht ik toen niet zo over na. Mijn familie vertelde wel over de polders en rivieren, maar niet heel uitgebreid. En dat is nog steeds mijn indruk: veel Nederlanders weten gewoon niet hoe hun hydrologisch systeem werkt.”

“Wat ik als kind wel begreep”, vervolgt Richter, “was dat Nederland iets bijzonders is. Bijzonder is dat het deels onder NAP (Nieuw Amsterdams Peil, red.), dus onder zeeniveau ligt.” Als letterkundige publiceerde hij over Goethe, Lola Rennt en zelfs over de metalband Rammstein. Typisch Duitse onderwerpen dus. Hij herontdekte Nederland pas later, toen hij het bezocht met Amerikaanse studenten.

Richter nam ze mee naar de Deltawerken, maar oog in oog met de kolossen van beton en staal was hij zelf betoverd. Vooral de Oosterschelde en de Maeslantkering fascineerden hem. “Als ik het nu vertel, krijg ik weer kippenvel. Het raakt me!" roept Richter uit. Waarom? "Ik beschouw het echt als een wonder, een technisch wonder. Het is zo innovatief, je hebt een enorm menselijk reservoir aan kennis nodig om dat te bereiken."

Richter beschrijft de Maeslantkering. “Die twee armen, elk zo groot als de Eiffeltoren, zijn eerst leeg. Bij vloed vullen ze zich met water en zinken ze naar de bodem.' Met zijn armen boven de tafel imiteert Richter het waterwerk. Langzaam beweegt hij ze naar elkaar toe terwijl ze tegelijkertijd naar beneden komen. “Kort voordat ze de bodem raken” – Richters armen zweven 2,5 cm boven de tafel – “stoppen ze even. De versterkte stroming veegt al het sediment uit het estuarium, en pas dan sluiten ze zich af.” Richters handen raakten het hout. “Ja, het is gewoon mooi; Ik vind het zo mooi."

Richter staart recht voor zich uit. “Maar ja, toen zat ik nog in mijn onkritische periode.”

Het pseudoniem 'Professor Poldergeist' is niet alleen een grappige woordspeling. "Ik zie mezelf als een onruststoker, een onruststoker", legt Richter uit, "maar goede problemen." Zijn ogen fonkelen achter zijn ronde bril. Het volksgeloof over polderprojecten dicteerde vroeger dat de aanleg van een dijk een opoffering vergde. Zo wilden de arbeiders in Theodor Storms roman De Schimmelrijder (1888) een hond levend onder de dijk begraven. Richter: “Een geest hoort bij een polder; iets spookt.”

De professor ziet zichzelf als zo'n geest die op de muren klopt en rinkelt met kettingen, want zijn boodschap is ingewikkeld. “Het Nederlandse waterverhaal – wat Nederlanders vertellen over hun waterbeheer – is enorm, fantastisch. Maar ze laten ook stukjes weg. Om psychoanalytische termen te gebruiken, er wordt iets onderdrukt', stelt Richter. “Een polder, een dijk en een kering, ze houden water uit het land, of ze laten maar een bepaalde hoeveelheid toe. Met zeespiegelstijging neemt de druk van het water toe. En dan is de vraag: hoe lang kun je de regie houden? Wanneer zal het water wraak nemen?”

Richter ontdekte dat de grondlegger van de psychologie, Sigmund Freud, net zo gefascineerd was door Nederlandse waterwerken als hij. “Freud vond de Afsluitdijk prachtig. In die tijd, toen de Zuiderzee werd afgesloten, gaf hij lezingen over de menselijke psyche. Wanneer hij de psyche verdeelt – in het id, ego en super-ego – eindigt hij met een vergelijking: het werk dat de psychoanalyse doet is als het droogleggen van de aarde onder de Zuiderzee.”

Voor Freud was water het id, het kolkende onderbewustzijn waarin onze emoties, agressie en lust zich verbergen. Het nieuwe polderland daarentegen was als het ordelijke ego: het rationele deel van de psyche dat het id in toom hield. Richter: “Freud hield van controle. Hij wilde met zijn therapie het ego versterken, zoals de Nederlanders het water met dijken beheersten en het land uitbreidden.”

Richter fungeert ook als een soort therapeut, maar dan van een heel volk. In een video van professor Poldergeist gaat een man met een Nederlandse vlag op een bank liggen om met de professor te praten. Omdat Nederland iets verdringt, zegt Richter. In een artikel stelt hij dat polders op den duur niet rendabel zijn. Door bodemdaling en zeespiegelstijging kost het droogpompen en beschermen van deze kunstmatige stukken land steeds meer.

“Nederland is eigenlijk een 'microkosmos' van de klimaatcrisis', zegt Richter. Zeespiegelstijging is wereldwijd een probleem. In tegenstelling tot Bangladesh en Vietnam heeft Nederland het geld en de technologie om die risico's op korte termijn het hoofd te bieden. Toch voorziet Richter dat toekomstige Nederlanders zullen moeten evacueren naar Twente, de Achterhoek en zelfs Duitsland als het broeikaseffect niet wordt getemperd.

Maar is dit niet een probleem waar slimme ingenieurs van de TU Delft over na moeten denken? Waarom maakt Richter zich daar als Amerikaan en literator mee bezig? “Klimaatwetenschappers, mensen uit de watersector en ingenieurs merken dat de klimaatcrisis en zeespiegelstijging ook een cultureel probleem is”, zegt Richter. De natuurwetenschappers willen hem graag spreken. “Ze hebben geen oplossing voor dat culturele probleem. Technologie is niet genoeg, ze zoeken een antwoord om mensen te bereiken. Wij, geesteswetenschappers, hebben het antwoord ook niet, maar we kunnen er in ieder geval over praten."

Dat verklaart waarom Richter ook in Delft een graag geziene gast is. “Ze vinden het leuk”, vult Richter aan, “dat ik een buitenstaander ben. Ik zeg dingen anders dan de ingenieurs, maar dat brengt een ander soort duidelijkheid. Zo durven wij als geesteswetenschappers ook over emoties te praten.” En dat moet wel, als je het over de klimaatcrisis hebt, zegt Richter. Kale feiten mobiliseren niet, gevoelens wel.

Volgens Richter moeten we ons voorbereiden op een nattere toekomst voor Nederland. Maar daarvoor moeten we ook de Freudiaanse Afsluitdijk en de hydrologische versterkingen tussen gevoel en rede openbreken. Want anders blijft de Poldergeist onze dijken achtervolgen, én op YouTube.

Vragen, opmerkingen of bijdragen over dit artikel of onderwerp? Doe mee met de discussie.

Historicus Adriaan Duiveman ontving een prestigieuze essayprijs. Nu begint hij te twijfelen aan de stelling van zijn winnende argument. Klimaatverandering betekent dat we meer water in ons landschap en onze geschiedenis moeten tolereren, schreef hij. Maar wat als dat niet kan?